Deze ochtend wil ik je in een eerste bericht (straks tussen 11h en 12h kom ik nog met een bericht over de Alpen) even meenemen naar de stratosfeer. Want zoals je weet is daar sinds een week een Sudden Stratospheric Warming (SSW), een plotse opwarming van de stratosfeer (luchtlaag tussen 10 en 50km hoogte) aan de gang. Niet omdat ik hier nu wil pochen, zo van “he, kijk eens wat ik op 19 januari al schreef over de winterkansen in februari en nu lijkt uit te komen.” Nee, zelfs in tegendeel. Samen met jullie zit ik in een leerproces over die SSW. Het fenomeen is te zeldzaam om hier over zekerheden te kunnen spreken. Bovendien volg ik hem nog maar een jaar of zeven. Mede daardoor vind ik hem buitengewoon boeiend, want het is pionierswerk en een van de weinige elementen waarbij we echt iets zinnigs over de lange termijn zeggen. En net dat is het verschil tussen ons en andere weersites die zich meestal beperken tot een veilige vijftal dagen vooruit.
De situatie op het 10hPa-drukvlak, in mensentaal: een hoogte van ongeveer 30km. Hier zien we de SSW hier vol aan het werk. We hebben zelfs een dagrecord te pakken wat de maximumtemperatuur op die hoogte betreft.
Ook iets lager in de stratosfeer op 30hPa (22km hoogte) is de opwarming bezig, maar hier (nog) geen dagrecord. Ja, zo werkt een SSW. De opwarming begint helemaal bovenaan en werkt dan steeds verder naar onderen door. Het is het achterwaarts omslaan / breken van steeds groter wordende golven van lucht, waardoor de lucht op die plaats samengeperst wordt. Die beweging kan op de luchtlagen eronder doorgegeven worden. Maar niet alleen dat. De warmte die bij die samenpersing gepaard gaat wordt in alle richtingen uitgestraald: naar de ruimte, maar ook op de lagen eronder. Op beide grafieken zie je trouwens dat we ook vorig jaar een SSW hebben meegemaakt. Maar die leidde tot een poolwervelverplaatsing, geen poolwervelsplit. En het is dat laatste wat we net nodig hebben. Want een echte split zorgt statistisch voor een afkoeling boven Europa van wel 3°C.
Een bepalende factor hierin is of er voldoende activiteit is van planetaire golf nummer 2. Is die er, dan kan dat tot een poolwervelsplit leidden. Zo niet blijft het slechts bij een poolwervelverplaatsing en is er geen (statistisch) effect op de temperatuur in Europa. Een verplaatsing is eerder gunstig voor de VS. De eerlijkheid gebied me wel te zeggen dat ik zelf het verschil niet goed ken tussen planetaire golf nummer 1 en 2. Wie het weet: shoot in de reacties aub! En nu we toch eerlijk zijn, overdreven sterk is de activiteit van die planetaire golf nummer 2 niet.
Maar toch sterk genoeg om de al maanden onregelmatig zijnde poolwervel te doen splitsen. Eerst op het 70hPa drukvlak (17 hoogte) …
… niet veel later ook op 150hPa (12km hoogte), en dan zitten we al vlak tegen de troposfeer aan. De drukstijgingen die we volgende week boven het noorden van Europa zien staan hier volgens mij dus echt mee in verband. Ook al is de meetperiode te kort om alles significant te kunnen bewijzen.
En afsluitend: volgende winter zal de QBO in zijn oostelijke fase zitten, en met een tegen dan nog lagere zonneactiviteit (solar flux onder de 100 fsu) zal de kans op een Major SSW in winter ’16-’17 wel groot zijn. Ik kijk er alvast naar uit!
En het leuke is … zo’n SSW is best wel ver vooruit te verwachten. Zo zei ik er op 24 januari 2016, meer dan een jaar geleden dus, nog het bovenstaande over. Ja, je ziet. Ook luchtstromingen in de stratosfeer boven de evenaar en de activiteit van de zon hebben er mee te maken. Als ik dezelfde regel nu snel toepas op de toekomst wil dat zeggen dat er voor volgende winter (’17-’18) geen SSW met split zit aan te komen, maar voor de winter erop dan weer wel.
Trouwens, bijzonder knap hoe het uitgerekend een 06h-run van GFS (die van 26 januari) was die als eerste met de uitwerking van de SSW aan de grond kwam. Hoewel die middagrun toch bekend staat als minder kwalitatief, …
… om van de ensembles in het algemeen nog maar te zwijgen. Veel te lang gaven zij helemaal geen koudere tweede decade van februari aan. Ik vermoed omdat zij helemaal geen rekening houden met de stratosfeer. Daar is het ensemblemodel wellicht te eenvoudig voor. Gisterenavond postte ik er nog een en ander over in de reacties onder het avondbericht, onder andere over het gevaar van optisch gezichtsbedrog in ensembles en verschillen in mate van verstoring tussen de ensembles van EC en GFS. Daardoor kwam het EC-ensemble pas voorbije zondag met de eerste tekenen dat de windrichting wel eens naar het oosten zou kunnen draaien in de Lage Landen. En kijk eens hoe het windrichtingensemble van EC nu op vier dagen tijd helemaal is bijgedraaid.
Hier de weerkaart van EC van vanochtend voor volgende week donderdag. GFS is voor dan vrijwel volledig identiek. Laten we dus niet flauw doen. De situatie boven Europa geraakt komende week gewoon helemaal geblokkeerd, met grote waarschijnlijkheid een gevolg van de SSW.
Vraag blijft alleen: hoe koud wordt het precies in de Lage Landen? Als we het GFS-ensemble van vanochtend vergelijken met die van gisterenavond (ik heb voor het gemak snel even die van Brussel genomen) zien we dat het ensemblegemiddelde (de rode lijn) met 2°C is gezakt. We zijn dus weer een stap dichter bij een volgende winterse periode.
GFS is vrij voorzichtig vanochtend en houdt het op drie nationale ijsdagen vanaf volgende week vrijdag. Maar als je het ensemble bekijkt kan dat gerust nog heel wat meer dan drie dagen worden.
EC is enthousiaster en zet ons al op donderdag in de diepvries. Zijn er nog kansen dat het alsnog misloopt? Uiteraard! Zo gaat het nu eenmaal in de meteowereld. De exacte ligging van de drukgebieden bepaalt uiteindelijk alles. En het verschil tussen een wind uit het zuidoosten en een uit het oosten geeft in februari al een vrij groot verschil. De termijn ligt nog op 7 dagen van ons, dus daarover kan ik je nog geen zekerheid geven. Ik ben in ieder geval benieuwd naar de EC-pluim straks. Goed, nu snel naar het werk vertrekken en dan tussendoor aan het Alpenbericht werken. Tot straks!
128 reacties
Gesloten voor reacties.