Terwijl het in de Alpen nu volop winters is hebben de Lage Landen slechts een speldenprikje gehad. Is er op de lange termijn al iets zichtbaar van koning winter? Hajo en ik leggen in dit artikel een beetje uit hoe je hier ook zelf naar kunt kijken en hoe wij hier onze dagelijkse weerverhalen insteken. We haken in op een vraag uit de reacties over hoe betrouwbaar die lange termijnvoorspellingen nu eigenlijk zijn.

ens2611voorbeeld

Betrouwbaar
De 14 daagse ensembleberekeningen van het Europese en Amerikaanse model zie je vaak terug in de berichten (pluim = ensemble). Hoe moet je die lezen? De eerste 3-5 dagen zijn over het algemeen redelijk betrouwbaar, waarbij qua neerslag altijd nog grotere variatie mogelijk is, terwijl de temperatuurberekening echt robuust is. Waar de grens tussen betrouwbaar en het middengedeelte precies ligt kun je gemakkelijk in de grafiek aflezen: daar waar de leden van het ensemble gaan uitwaaieren is het gedaan met de betrouwbaarheid. Dit punt kan de ene keer al na 4 dagen optreden en de andere keer pas na 6 dagen. De betrouwbaarheidshorizon varieert dus! In dit gebied is ook de winst van de veel grotere rekenkracht van de hoofdrun evident: als de neerslag van de hoofdrun in die eerste fase sterk afwijkt van het ensemblegemiddelde zou ik toch de hoofdrun maar vertrouwen. Wil je het nog preciezer weten kun je voor die korte termijn ook hoge resolutie modellen gebruiken zoals WRF en HIRLAM.

Scenario’s
Het middengedeelte is het gebied van de trends of scenario’s. Hier maken wij echt het verschil met de normale weerbureau’s. Wat namelijk in een normaal weerbericht gebeurt, is dat je de pluim en het gemiddelde van de pluim te zien krijgt maar niet de individuele lijntjes. Als er een duidelijk scenario is naar een koude fase en tegelijk een ander scenario naar een warmere fase – te zien als twee en soms ook drie clusters van lijnen in de pluim – dan snap je dat het gemiddelde daarvan totaal nietszeggend is. Wij omschrijven hier die clusters apart zodat je ruim van te voren dingen ziet aankomen. Ook lees je hier direct wanneer welk scenario gewonnen heeft – als namelijk wat eerst in het midden van de pluim zat is opgeschoven naar de linker betrouwbare kant – en dat is altijd nog 5 dagen van te voren terwijl je die trend dan al 10 dagen in de smiezen had.

Verschillende hoofdruns en modellen
Als één model bijvoorbeeld tot dag 11 betrouwbaar lijkt maar al op dag 5 zijn er grote verschillen tussen de twee belangrijkste modellen – het Amerikaanse en het Europese – dan zit je ook al op het terrein van scenario’s. Dan kun je niet roepen dat het ensemble consistent is en dat het dus betrouwbaar is tot dag 11. Hetzelfde gaat op voor opeenvolgende runs. Stel de laatste drie modelruns van het Amerikaanse model zeiden scandihoog op dag 7 en een nieuwe run wijkt daar sterk vanaf terwijl het ensemble toch mooi gebundeld is rond die nieuwe run, dan hou je toch een slag om de arm. Er is dan toch een flinke kans dat in de volgende run het scandihoog terugkeert. Alleen vanuit dat totaalbeeld tussen modellen en runs en binnen het ensemble zie je de grenzen tussen de drie gebieden scherp.

Meteofiction
Daar waar de nog herkenbare clusters van lijnen overgaan in totale spaghetti komen we aan bij de meteofiction. Ook hier ligt niet vast op welk aantal dagen vooruit dat begint. Je moet het zelf in het ensemble lezen. Meteofiction is eigenlijk geen weersverwachting meer maar meer een beeld van wat puur binnen de wetten van de natuurkunde mogelijk is. Je zult hartje zomer ook in de meteofiction nooit sneeuw in Nederland zien of zo. Ieder lijntje is iets wat in dat jaargetijde uitgaande van de uitgangssituatie vandaag mogelijk is. Zie je dus een elfstedenlijntje naar -20°C duiken dan is dat in principe mogelijk zelfs als het op dat moment nog 5°C dooit.  Wij zeggen op wintersportweerman.nl gewoon dat meteofiction leuk is, Minstens zo leuk en spannend als een avondje naar de bioscoop. En het is ook nieuwswaardig! Waarom mag een vage toegenomen dreiging van een terroristische aanslag wel in de krant en een meteofiction-weerkaart met elfstedenpotentie niet? Nu ja het mag blijkbaar niet in de krant en op TV. Wij storen ons daar niet aan en bedrijven met passie de meteofiction.

httpv://www.youtube.com/watch?v=LbYk77LjDtQ

Hoofdrun, controlerun en leden
Terwijl in de betrouwbare fase de rekenkracht van de hoofdrun nog relevant is en misschien in het middengebied ook nog zijn in “meteofiction land” alle lijntjes eigenlijk gelijkwaardig. Hoe hard weerinstituten ook schreeuwen om beter computers: Henk Tennekes heeft decennia al hard wetenschappelijk bewezen dat het op de langere termijn gewoon geen zin heeft. Wel kunnen snelle computers toekomstig helpen om gekoppelde atmosfeer-oceaanmodellen trage trends voor series van jaren en decennia op te speuren. En de grap is dat die klimaatmodellen ook met een ensemble werken omdat ze alle kanten op schieten, maar dit terzijde. De lijntjes zijn dus berekeningen met een versimpeld model waardoor dezelfde computer die uren nodig heeft voor de hoofdrun, vervolgens in een uurtje nog twintig (GFS) of zelfs 50 (ECMWF) leden door te rekenen. Waar komen dan die verschillen vandaan, want de computer zelf rekent deterministisch? Die verschillen worden “opgewekt” door met kleine afwijkingen van de begindata in speciale hotspots rond depressies etc het model een iets andere start te geven. Die iets andere start, die vlinder in China zeg maar, leidt dan progressief tot een totaal ander plaatje. De film Lola Rennt (zie trailer hierboven) is een schitterend voorbeeld van grote consequenties door een miniem verschillend begin. De controlerun is het lid van de versimpelde modelberekening met exact dezelfde uitgangswaarden als de hoofdrun. Of je meer waarde moet hechten aan de controlerun dan aan de andere leden? De verleiding is groot en als je er blij van wordt mag het ook wel.

Valkuil
Het is verleidelijk de meteofiction ook als verwachting te gaan zien. Voor ons weermannen is dat zelfs een valkuil. Wij moeten ook steeds weer tegen onszelf zeggen: dit is meteofiction dit mogen we alleen just for fun laten zien en niet presenteren als verwachting. Het laatste wat we moeten doen is ons nadat we in de middenfase van de scenario’s een boude voorspelling hebben moeten opgeven  om dan meteen krampachtig in de meteofiction te kijken of er nog wat te halen valt. Nee, dit zijn de vlinders die Hajo laatst beschreef die je moet laten vliegen. Stop je ze in een potje gaan ze dood en heb je er ook geen lol meer aan. Nog een valkuil is je dag te laten vergallen door de meteofiction van een warme uitbuijter (als de hoofdrun sterk boven het ensemblegemiddelde uitschiet) als het op dit moment bijvoorbeeld schaatsweer is of zoals nu in de Alpen zeer koud. Weer in het nu is vaak net zo inspirerend als de meteofiction en eigenlijk mooier natuurlijk. “Leef in het nu”, is niet voor niets een gevleugeld gezegde.

magnuscarlson

Gut feeling
En toch pretenderen we op deze website soms boude voorspellingen te kunnen doen op een termijn die ruim in de meteofiction ligt. Zo voorspelde hajo afgelopen voorjaar begin maart tijdens enkele zeer warme dagen dat maart top 10 koud zou eindigen.  Hij deed dit op basis van een stukje consistentie tussen de modellen (waarover zo meer) en binnen de modellen. Maar zeker ook op basis van enkele zeer twijfelachtige lijntjes in het ensemble. Kunnen weermannen dan toch “in de glazen bol kijken”? We hebben net een nieuwe wereldkampioen schaken en die piepjonge Magnus Carlson (foto) zegt over zijn schaakstijl: “Ik weet vaak binnen enkele seconden mijn zet. De rest wat ik doe is checken”.  Malcolm Gladwell beschrijft in zijn boek Blink aan de hand van verbazingwekkende voorbeelden hoe mensen vaak binnen enkele seconden iets goed inschatten en legt in zijn boek ook uit welke valkuilen daarbij zijn. Bijvoorbeeld te denken dat een heel mooi meisje altijd ook heel aardig is. Nee het is op een ander level dat je dat gevoel moet zoeken. Wij noemen het gut feeling. Hajo heeft daar zeker een reputatie mee opgebouwd.

Herfststorm

Ronaldo heeft weer een speciaal oog voor stormen. Hij stuurde Hajo een mailtje en die had hem ook al enkele dagen vanuit de meteofiction in de smiezen. Hajo mailde Ronaldo terug: doe maar een speciaal bericht. Het werd deze en dat was 5 dagen voor de storm toen geen enkel ander weerbureau al een alarmfase durfde af te kondigen. Ja dat moeten we er ook nog bij zeggen: extreme situaties, alarmfasen en andere zeldzame uitschieters 5 dagen van te voren is ook al meteofiction waar wij soms met onze gut feeling al iets over durven te roepen. En waar we soms die verrekte weergoden te slim mee af zijn. Verder niets dan nederigheid jegens de weergoden. Wij zijn mieren in hun zandbak! Hier nog de link naar een pagina met meer info over de ensembles en daarbij ook de links waar je de grafieken zelf kunt vinden. Hierr de pagina met alle ensembles van alle partnerskigebieden heel handig mooi verspreid over de Alpen.


Arjan Ehlert

Arjan Ehlert, 35 jaar, reageerde veelvuldig op de wintersportsite van Hajo en is enorm weerfan. Vanaf zijn 6e levensjaar al geïnspireerd door het weer. Zijn enthousiasme is Hajo ook opgevallen. Hier regelmatig te zien op de site en schrijft af en toe een blog over het weer en de wintersportgebieden. Ik heb enige ski-ervaring en naast het weer als hobby komt wintersport op nummer 2.

22 reacties

Gesloten voor reacties.