10 tips om Pasen in de Alpen ook met lawinegevaar 4 te overleven

Stuben am Arlberg vanochtend. Lawinegevaar 4 door sneeuw en wind. Net als op 17 februari 2012 met het lawineongeval van Friso even verderop bij Zug. Dat wil zeggen: toen was het de eerste mooie dag na de overvloedige sneeuwval. Wat dat betreft zou morgen 3 april 2015 een rampdag moeten worden omdat morgen de zon gaat schijnen in Oostenrijk. Dan komt de sneeuw vooral zaterdag terug en gaan we maandag op herhaling met het zonnetje. Dan weer sneeuw en einde van de week opnieuw zon. Kortom: alle reden om te kijken of je met wat simpele tips ver van de gevarenzone kunt blijven.

Voor ik los ga met de tips eerst even stilstaan bij het verschrikkelijke ongeluk gisteren in de Franse Alpen. 2 Oostenrijkers en een Italiaan dood in de Ecrins in de Hautes-Alpes. Een puur toerskigebied zonder skiliften. Een derde Oostenrijker te zwaar gewond om te transporteren. Hij wordt in een berghut door artsen behandeld. Het Oostenrijkse ministerie van Buitenlandse zaken heeft al iemand naar Frankrijk gestuurd. Vandaag zal meer nieuws bekend worden. Bijvoorbeeld uit de persconferentie die om 10 uur in Innsbruck wordt gehouden. Dat op dezelfde dag even verderop in Dévoluy twee Franse toerskiërs omkwamen toen ze van een rotspartij vielen maakt de dag van gisteren extra zwart.

Het lawinegevaar gisteren in de Hautes-Alpes? Een magere 3. Vooral dus door harde wind.

Kijk eens hoe anders het weertype in de Franse Alpen en dan vooral de zuidelijke. Super uitnodigend voor een mooie skitoer. En weer eens een bewijs dat de lawinegevaarscala heel weinig zegt over de werkelijke kans dat er dodelijke ongevallen zullen zijn. De meeste doden vallen juist bij lawinegevaar 3 omdat toerskiërs zich dan juist veiliger wanen terwijl rond de kammen vooral aan schaduwzijde vrijwel altijd levensgevaarlijke plekken blijven bestaan.

Ook op deze kaart van Zwitserland zien we dat het helemaal niets met de absolute sneeuwhoeveelheid te maken heeft hoe hoog het lawinegevaar is. Er ligt op dit moment maar 30 tot 60% van de normale sneeuwhoeveelheid aan de noordkant van de Alpen! De wind is altijd de belangrijkste factor zoals ook in maart bleek toen er na een sneeuwloze periode met harde zuidelijke Föhnwind juist aan de noordkant bij Grindelwald ineens een enorme stuifsneeuwlawine omlaag raasde (zie video).

Wel zien we nu het sneeuwdek weer snel aangroeien ruwweg vanaf het midden van Zwitserland langs de noordkant van de Alpenboog naar oostelijke gebieden zoals Stiermarken en Oberösterreich. Dat je dan op lawinegevaar 4 en straks misschien ook wel 5 uitkomt wil zeggen dat er ook spontane lawines kunnen ontstaan zonder dat er een skiër of snowboarder aan te pas komt. Een feit dat bij het ongeval van Friso erg veel betekende omdat de lawine vrij zeker is gezien vanaf een dalstation en men binnen 3 minuten bij de plek had kunnen zijn waar Friso lag. Men zal alleen gedacht hebben dat het een spontane lawine was zonder mensen erin.

In Tirol zitten we nu op lawinegevaar 4.

In Stiermarken ook.

En in Vorarlberg in alle gebieden waaronder ook Kleinwalsertal en Montafon en natuurlijk de Arlberg zelf. Waarom is lawinegevaar 4 of 5 dan toch of misschien wel juist veelzeggend voor ons laaglandskiërs? Simpelweg omdat nu plekjes vlak buiten de piste levensgevaarlijk worden zelfs als van de bergredding en de lawinedienst misschien nooit iemand heeft gedacht dat het daar nu ooit mis zou kunnen gaan….

I’ve been there! Ik was zelf eind februari 1993 net zo’n “beetje dom” als Friso en Florian in 2012. Met ook bij mijn ongeval dodelijke afloop voor de helft van de groep. Ook zo’n plekje net buiten de piste, waarvan de bergredding ook geen idee had dat Murphy’s law hier ooit opgeld zou doen. Achteraf zijn er lawinehekjes geplaatst. Zodat het nooit meer zou gebeuren. Heel eerlijk gezegd is wat Florian en Friso gedaan hebben nog net even “idioter” dan de blunder die wij destijds maakten. Lees hierrr waarom. En toch zouden onderstaande tips zowel in hun als in mijn geval levensreddend hebben gewerkt.

Voor ik een bak kritiek over me heen krijg van de zelfbenoemde experts: dit zijn tips voor amateurs. Freeriders en toerskiërs zullen moeten investeren in jarenlange studie tot in de kleinste details en zijn getuige de vele ongevallen waarin ook deskundige mensen verzeild raken ook dan nog niet veilig…. onderstaande tips zijn dus juist bedoeld voor de “onnozelaars” die zichzelf toch een beetje kunnen beschermen.

1. Blijf op de piste. Er is in de afgelopen jaren één keer een dode gevallen op de piste door een lawine en dat was twee dagen voor Friso’s ongeluk in Ischgl. De kans dat dit gebeurt is ongeveer net zo groot als dat je op de stoep door een vallende piano wordt getroffen. Respecteer het ook als pistes en liften afgesloten zijn. Dat geld dan weer vooral als het straks warmer wordt en er dikke natte sneeuwlawines over pistes kunnen gaan schuiven.
2. Beperk je blootstelling: als je in plaats van de hele dag in de poeder te jakkeren je beperkt tot één of twee mooie offpiste momenten reduceer je je kans op een ongeluk meer dan met jarenlange studie. De kans dat het mis gaat is blootstellingsduur x risico.
3. Blijf op hellingen met een hellingshoek kleiner dan 30 graden. Niet 30% maar 30 graden. Dat is al fors steil hoor. Ergens tussen de rode en zwarte piste in. Is een helling zo steil als een zwarte piste ga er dan NIET NEVER NOOIT NIET in als onkundige! Bij heel veel sneeuw is zo’n helling van zeg 25 graden best stroef te skiën en wil je eigenlijk iets steilers hebben. Beheers die impuls. En kies dan liever voor de piste. Juist bij verse sneeuw is het daar echt heerlijk toeven en de koffie staat altijd warm.
4. Ski nooit alleen offpiste als er enorme sneeuw is gevallen. Want een NARSID (Non Avalanche Related Snow Immersion Death) wil je ook niet meemaken. Er vallen regelmatig doden van mensen die gewoon in zo’n sneeuwhoop blijven steken terwijl een vriend diegene zo los had kunnen trekken. Snowboarders moeten ook enorm opletten niet in een kom met sneeuw vast komen te zitten. Zelfs als je kunt ademen kom je met een snowboard pas uit zo’n kom na een eindeloze worsteling ook nog eens in gevaarlijk terrein. Tip4a hierbij is: neem altijd een vol opgeladen telefoon mee en zorg dat die gemakkelijk te pakken is uit je jaszak zelfs als jij in een boom hangt.
5. Ski ook weer niet met zijn tweeën tegelijk of als groep in één keer een potentieel gevaarlijke helling in. Ga van veilig punt naar veilig punt. Een brede rug is in principe een veilige plek omdat een lawine net als een waterstroom altijd door de komvorm zal stromen. Slimste aanschaf voor offpiste skiërs: een setje portofoons. Zodat je met elkaar in contact kunt blijven ook als de veilige plek waar de eerste is heen geskied uit zicht van de veilige plek is waar de groep nog staat. Wat mij betreft een belangrijker attribuut dan een lawinepieper, schep en sonde (zie tip 10).
6. Misschien wel de belangrijkste bij lawinegevaar 4: mijdt alles wat op een kom lijkt, of op een trechter, of waar onoverzichtelijke knikken in zitten en vooral ook wat beneden in een greppel of zelfs op een weggetje (Friso!) eindigt. Kies zoveel mogelijk brede bolle bergflanken waar je volledig overzicht hebt over wat jij en je vrienden doen. Volg dit advies hoe aantrekkelijk andere plekjes ook mogen lijken.
7. Volg nooit domweg de sporen van anderen. Dit biedt geen enkele garantie. Zelfs niet in de helling die je wilt skiën. Als vuistregel kun je wel hanteren dat als ergens dezelfde dag een stuk of 20 sporen dicht bij elkaar zijn getrokken, die plek wel enigszins OK is, maar dan nog zou ik daar niet blind op varen.
8. Wees altijd bereid om een ellendig stuk terug omhoog te klimmen. Wie weet neem je ergens een verkeerde afslag of krijg je ergens een unheimisch gevoel. Denk dan: liever klim ik nu 3 uur terug omhoog dan proberen ff dat korte stukkie door die gevaarlijke helling te skiën. Goede fitness ook. Omarm dat!
9. Studeer! Heb je iets met offpiste. Studeer er dan op. Hoe leuk is dat. Google helpt! De dagelijks verse regionale lawineberichten sowieso. Als laaglander heb je er ook veel tijd voor. Zie het altijd ook als individuele studie. Voor je eigen veiligheid. Een van de grootste gevaren is het groepsproces! Niets zo link als een groepje freeriders die denken dat ze het wel weten. Groepen kiezen extremere beslissingen dan individuen. Studeer dus altijd voor jezelf. En probeer ook absoluut veilige plekken te herkennen en ski die dan misschien toch maar eens alleen (met mobiel binnen handbereik). Een focus op absoluut veilige lijnen en plekken is nuttiger dan een focus op lawines. Je bent dan toch een beetje het haasje dat in de koplampen staart. Combineer deze tip met tip 2. Want je bent in het begin nog lang geen “expert” en dus moet je dan je veiligheid verhogen door een lagere blootstellingsduur. Studeer dus wat en wees dan voor die dag happy met die ene geslaagde afdaling. Ga dan terug naar de piste. Studeer weer wat meer en doe op een andere dag weer eens wat. Studeer weer wat meer. Zo bouw je een eigen combinatie van kennis en gevoel op. Zo hoef je je uiteindelijk ook niet blind te starten op een ingehuurde berggids. Want ook dat is geen garantie voor veiligheid. Die man moet leven en kan dus niet dagenlang zijn tochten annuleren. En misschien heeft die man net ruzie met zijn vrouw en let hij die dag niet goed op… weet jij veel! Zorg dus dat jij wel veel weet. Maar laat je gevoel en je eigen beslissingskracht te doorslag geven boven je kennis en de groep. Durf doei te zeggen tegen de groep en lekker terug te gaan naar de piste. Later!
10. Bewust als laatste: schaf een pieper, schep en sonde aan. Dat mag niet de belangrijkste stap zijn. Want het leidt tot schijnveiligheid. Je focus moet zijn: waar is het absoluut veilig? Waar weet ik zeker dat ik en niemand in mijn groep in een lawine komt? Ga je toch meer risico nemen is een betere skitechniek nodig en in combinatie met pieper, schep en sonde voor als het in het ultieme onverhoopte geval toch eens zou gebeuren. Want je kunt wél degelijk uit een kleine lawine skiën als je een linke helling in volle vaart neemt en behendig skiet. Florian bewees het in de lawine met Friso die vermoedelijk ten val kwam door een iets mindere techniek. Een betere skitechniek bouw je op op de piste. Vooral moet je leren in volle vaart door de poeder te jagen in plaats van het ouderwetse “wedelgerommel”. Je moet durven een steile lijn (MAAR NIET IN EEN KOM OF TRECHTER) toch in de vallijn aan te vallen en dan weer snel en subtiel naar een veilige rug weg te draaien. Als je niet wedstrijdskiër bent geweest of jarenlang skileraar kun je dit eigenlijk wel vergeten. Je bereikt die vaardigheid gewoon niet met enkele weekjes per jaar. Ik skiede laatst na beklimming van een top een lange offpiste firnhelling in de zon met korte mouwen. Twee Oostenrijkers zeer verbaasd of ik niet bang was te vallen en me te bezeren aan de sneeuwkristallen. Ik wederom verbaasd: “Als ik niet 100% zeker zou weten dat ik die helling ook zonder vallen kan skiën zou ik hier niet staan” .

Groeten van de Falschriedel in de Zillertal Arena tijdens de warme fase medio maart met de Delft ski’s van dutchwinter.com.

Afsluitend: er zijn uitdagingen genoeg op 100% veilige punten pal naast de piste. Zoals hier tijdens mijn krokusvakantie met de kids in de Gletscherwelt Weisssee vanuit de Rudolfshütte. De landing van deze cliff is óp de piste! Hoe veel fun kan papa hebben met zijn ukkies om hem heen? En echt als je dat jumpje niet durft te maken heb je in steil offpiste terrein echt niets te zoeken of anders geformuleerd: “Heb je nog zo veel fun voor de boeg om in kleine stapjes je skills te verbeteren”. Spoedig dus een artikel met De 15 leukste dingen die je op ski’s kunt oefenen om je techniek naar the next level te tillen.